Faiq Elekberli
2024, Daşkend, “Yosh kuch”
XX yüzyılın başlarında Türk Dünyası için Ali Bey Hüseyinzade'nin “Türklük, İslamlık ve Çağdaşlık” teorisi ile birlikte, İsmail Bey Gaspıralı'nın “Dilde, İşde, Fikirde Birlik” teorisinin ve Cedidciliğinin de çok mühim olduğunu düşünüyoruz. A.Hüseyinzade’nin “Türklük, İslamlık ve Muasırlık” teorisi ile İsmayıl bey Gaspıralı’nın “Dilde, Fikirde ve İşte Birlik” teorisi karşılaştırıldığında görürüz ki, Türkler için daha uygunu sonuncu olmuştur. Çünkü Gaspıralı’nın teorisinde yalnız Türk Dilinde, Türk Düşüncesinde ve Türk İşinde birlikten konu açıldığı halde, Hüseyinzade’nin teorisinde ise İslamla ve Batı Medeniyeti ile ilgili Türkçülük mefkuresi öne çıkar. Gaspıralı bir taraftan onun gibi, İslamiyete ve Muasırlaşmaya bağlı Türkçülük mefkuresini savunmakla birlikte, diğer taraftan sırf Türk Birliğini gerçekleştirmeye yönelmiş ortak Türk Dili, ortak Türk Düşüncesi, ortak Türk Davranışını da öne çıkarmıştır. Gaspıralı’nın sırf Türk Birliğine yönelen bu teorisinin Türk halkları için daha gerçekçi siyasi-felsefi bir kavram olduğunu düşünüyoruz. Gaspıralı bu teorisini ise bütün türklerin ortak gazetesi olan “Tercüman”da ifade etmişdir. Özellikle, Rusya türkleri arasında ortak Türk dilinin oluşturulması onun esas amaclarından biri idi. Onun fikrince, necib ve cesaretli olan Türk milletinin Çin sedinden Akdenize dek parçalanmasının sebebi ilk önce, ortak Türk dilinin olmaması ile ilgilidir. Bu menada, Gaspıralı kayd ediyordu ki, en azı Rusya türklerinin ortak dili olmalı ve hemin dil okullarda tedris olunmalıdır. Günümüzde Gaspıralının hedefleri hayli derecede gerçekleşmek üzredir. Anahtar kelimeler: İsmayl bey Gaspıralı, Cedidcilik, Türkçülük, Türk şuur birligi, Türk dili birligi, Türk tarihi birligi, Türk kültürü birligi, Türk ekonomi birligiXX yüzyılın başlarında Türk Dünyası için Ali Bey Hüseyinzade'nin “Türklük, İslamlık ve Çağdaşlık” teorisi ile birlikte, İsmail Bey Gaspıralı'nın “Dilde, İşde, Fikirde Birlik” teorisinin ve Cedidciliğinin de çok mühim olduğunu düşünüyoruz. A.Hüseyinzade’nin “Türklük, İslamlık ve Muasırlık” teorisi ile İsmayıl bey Gaspıralı’nın “Dilde, Fikirde ve İşte Birlik” teorisi karşılaştırıldığında görürüz ki, Türkler için daha uygunu sonuncu olmuştur. Çünkü Gaspıralı’nın teorisinde yalnız Türk Dilinde, Türk Düşüncesinde ve Türk İşinde birlikten konu açıldığı halde, Hüseyinzade’nin teorisinde ise İslamla ve Batı Medeniyeti ile ilgili Türkçülük mefkuresi öne çıkar. Gaspıralı bir taraftan onun gibi, İslamiyete ve Muasırlaşmaya bağlı Türkçülük mefkuresini savunmakla birlikte, diğer taraftan sırf Türk Birliğini gerçekleştirmeye yönelmiş ortak Türk Dili, ortak Türk Düşüncesi, ortak Türk Davranışını da öne çıkarmıştır. Gaspıralı’nın sırf Türk Birliğine yönelen bu teorisinin Türk halkları için daha gerçekçi siyasi-felsefi bir kavram olduğunu düşünüyoruz. Gaspıralı bu teorisini ise bütün türklerin ortak gazetesi olan “Tercüman”da ifade etmişdir. Özellikle, Rusya türkleri arasında ortak Türk dilinin oluşturulması onun esas amaclarından biri idi. Onun fikrince, necib ve cesaretli olan Türk milletinin Çin sedinden Akdenize dek parçalanmasının sebebi ilk önce, ortak Türk dilinin olmaması ile ilgilidir. Bu menada, Gaspıralı kayd ediyordu ki, en azı Rusya türklerinin ortak dili olmalı ve hemin dil okullarda tedris olunmalıdır. Günümüzde Gaspıralının hedefleri hayli derecede gerçekleşmek üzredir. Anahtar kelimeler: İsmayl bey Gaspıralı, Cedidcilik, Türkçülük, Türk şuur birligi, Türk dili birligi, Türk tarihi birligi, Türk kültürü birligi, Türk ekonomi birligiXX yüzyılın başlarında Türk Dünyası için Ali Bey Hüseyinzade'nin “Türklük, İslamlık ve Çağdaşlık” teorisi ile birlikte, İsmail Bey Gaspıralı'nın “Dilde, İşde, Fikirde Birlik” teorisinin ve Cedidciliğinin de çok mühim olduğunu düşünüyoruz. A.Hüseyinzade’nin “Türklük, İslamlık ve Muasırlık” teorisi ile İsmayıl bey Gaspıralı’nın “Dilde, Fikirde ve İşte Birlik” teorisi karşılaştırıldığında görürüz ki, Türkler için daha uygunu sonuncu olmuştur. Çünkü Gaspıralı’nın teorisinde yalnız Türk Dilinde, Türk Düşüncesinde ve Türk İşinde birlikten konu açıldığı halde, Hüseyinzade’nin teorisinde ise İslamla ve Batı Medeniyeti ile ilgili Türkçülük mefkuresi öne çıkar. Gaspıralı bir taraftan onun gibi, İslamiyete ve Muasırlaşmaya bağlı Türkçülük mefkuresini savunmakla birlikte, diğer taraftan sırf Türk Birliğini gerçekleştirmeye yönelmiş ortak Türk Dili, ortak Türk Düşüncesi, ortak Türk Davranışını da öne çıkarmıştır. Gaspıralı’nın sırf Türk Birliğine yönelen bu teorisinin Türk halkları için daha gerçekçi siyasi-felsefi bir kavram olduğunu düşünüyoruz. Gaspıralı bu teorisini ise bütün türklerin ortak gazetesi olan “Tercüman”da ifade etmişdir. Özellikle, Rusya türkleri arasında ortak Türk dilinin oluşturulması onun esas amaclarından biri idi. Onun fikrince, necib ve cesaretli olan Türk milletinin Çin sedinden Akdenize dek parçalanmasının sebebi ilk önce, ortak Türk dilinin olmaması ile ilgilidir. Bu menada, Gaspıralı kayd ediyordu ki, en azı Rusya türklerinin ortak dili olmalı ve hemin dil okullarda tedris olunmalıdır. Günümüzde Gaspıralının hedefleri hayli derecede gerçekleşmek üzredir. Anahtar kelimeler: İsmayl bey Gaspıralı, Cedidcilik, Türkçülük, Türk şuur birligi, Türk dili birligi, Türk tarihi birligi, Türk kültürü birligi, Türk ekonomi birligiWe think that, along with Ali Bey Hüseyinzade's "Turkishness, Islam and Contemporary" theory, İsmail Bey Gaspiralı's "Unity in Language, Work and Thought" theory and Jadidism were very important for the Turkish World in the early 20th century. When A.Hüseyinzade's theory of "Turkishness, Islam and Contemporaryness" is compared with İsmayıl bey Gaspiralı's theory of "Unity in Language, Thought and Work", we see that the last one is more suitable for the Turks. Because, while in Gaspirali's theory, only unity in Turkish Language, Turkish Thought and Turkish Business is discussed, in Hüseyinzade's theory, the ideal of Turkism related to Islam and Western Civilization comes to the fore. On the one hand, Gaspirali, like him, defended the ideal of Turkism based on Islam and Contemporaryization, but on the other hand, he also highlighted the common Turkish Language, common Turkish Thought and common Turkish Behavior aimed solely at realizing Turkish Unity. We think that Gaspirali's theory, which focuses solely on the Turkish Union, is a more realistic political-philosophical concept for the Turkish people. Gaspirali expressed this theory in "Tercüman", the common newspaper of all Turks. In particular, one of his main goals was to establish a common Turkish language among Russian Turks. In his opinion, the reason for the disintegration of the noble and courageous Turkish nation from the Chinese Wall to the Mediterranean is primarily related to the lack of a common Turkish language. In this regard, Gaspirali noted that, at least, Russian Turks should have a common language and the same language should be taught in schools. Today, Gaspirali's goals are about to be realized to a great extent. Key words: Ismail Bay Gaspiraly, Cedidizm, Turkism, Turkish unity consciousness, Turkish language community, Turkish history community, Turkish culture community , Turkish economics community.
Sign up for access to the world's latest research.
checkGet notified about relevant papers
checkSave papers to use in your research
checkJoin the discussion with peers
checkTrack your impact